Đặc Điểm Và Yêu Cầu Của Bài Văn Miêu Tả – Cách Làm Bài Văn Miêu Tả

Trong chương trình Tiểu học các em sẽ được làm quen với văn miêu tả, ở chương trình lớp 5, học sinh đã được giới thiệu về loại văn bản này. Sang đến lớp 6 văn miêu tả lại được nhắc lại, có nâng cao hơn, được đặt trong mối quan hệ với văn tự sự. Bài viết dưới đây Trung tâm gia sư WElearn sẽ giúp các em hiểu rõ hơn về đặc điểm và yêu cầu của bài văn miêu tả cũng như cách làm bài văn miêu tả hay nhất.

>>>> Xem thêm: Gia Sư Môn Văn

1. Khái niệm về văn miêu tả

Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của sự vật, sự việc, con người, phong cảnh,…làm cho những cái đó như hiện lên trước mắt người đọc, người nghe. Trong văn miêu tả, năng lực quan sát của người viết, người nói thường được bộc lộ rõ nhất.

2. Đặc điểm và yêu cầu của văn miêu tả

• Văn miêu tả là loại văn mang tính thông báo thẩm mĩ. Đó là sự miêu tả thể hiện được cái mới mẻ, cái riêng trong cách quan sát, cách cảm nhận của người viết.
• Trong văn miêu tả, cái mới, cái riêng phải gắn với cái chân thật.
• Ngôn ngữ trong văn miêu tả giàu cảm xúc, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu, âm thanh.
• Muốn miêu tả được, trước hết người ta phải biết quan sát, rồi từ đó nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, ví von, so sánh, để làm nổi bật lên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật.

3. Các dạng văn miêu tả thường gặp

Văn miêu tả rất đa dạng và phong phú, đối với những yêu cầu khác nhau, người làm văn cần lựa chọn cách thức làm bài khác nhau. Dưới đây là một số dang văn miêu tả thường gặp nhất.

3.1. Văn tả cảnh

Văn tả cảnh là gợi tả những bức tranh về thiên nhiên hay cảnh sinh hoạt gợi ra trước mắt người đọc về đặc điểm từng nét riêng của cảnh.

Các yêu cầu tả cảnh:

• Xác định đối tượng miêu tả: Cảnh nào? Ở đâu? Vào thời điểm nào?
• Quan sát lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu.
• Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.

Bố cục bài văn tả cảnh:

• Mở bài: giới thiệu cảnh được tả.
• Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự nhất định, có thể ở một số trường hợp sau: từ khái quát đến cụ thể, không gian từ trong tới ngoài, không gian từ trên xuống dưới.
• Kết bài: phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó.

3.2. Văn tả người

Tả người là gợi tả về các nét ngoại hình, tư thế, tính cách, hành động, lời nói … của nhân vật được miêu tả.

Phân biệt đối tượng miêu tả theo yêu cầu:

• Tả chân dung nhân vật (cần tả nhiều về ngoại hình, tính nết …)
• Tả người trong tư thế làm việc (tả người trong hành động: chú ý các chi tiết thể hiện cử chỉ, trạng thái cảm xúc).

Cách miêu tả:

Mở bài: giới thiệu người được tả (chú ý đến mối quan hệ của người viết với nhân vật được tả, tên, giới tính và ấn tượng chung về người đó).

Thân bài:

• Miêu tả khái quát hình dáng, tuổi tác, nghề nghiệp.
• Tả chi tiết: ngoại hình, cử chỉ, hành động, lời nói … (chú ý tả người trong công việc cần quan sát tinh tế vào động tác của từng bộ phận: khuôn mặt thay đổi, trạng thái cảm xúc, ánh mắt …)
• Thông qua tả để khơi gợi tính cách nhân vật: qua tả các chi tiết người đọc có thể cảm nhận được tính cách của đối tượng và thái độ của người miêu tả đối với đối tượng đó.

Kết bài: nhận xét hoặc nêu cảm nghĩ của người viết về người được miêu tả.

3.3. Miêu tả sáng tạo

Đối tượng miêu tả thường xuất hiện trong hình dung tưởng tượng có bắt nguồn từ một cơ sở thực tế nào đó: Người hay cảnh vật.

Yêu cầu khi miêu tả:

Tả cảnh: Phải bám vào một số nét thực của đời sống. Ví dụ khi tả một phiên chợ trong tưởng tượng của em cần dựa trên những đặc điểm thường xảy ra của cảnh đó làm cơ sở tưởng tượng như:

• Không khí của cảnh, số lượng người với những lứa tuổi tầng lớp nào?
• Chợ diễn ra ở địa điểm nào?
• Thời tiết khí hậu ra sao?….
• Những cơ sở đó là thực tế để tưởng tượng theo ý định của mình.

Tả người trong tưởng tượng: Nhân vật thường là những người có đặc điểm khác biệt với người thường như các nhân vật ông Tiên, ông Bụt trong cổ tích hay một người anh hùng trong truyền thuyết… Cần dựa vào đặc điểm có tính bản chất để tưởng tượng những nét ngoại hình cho phù hợp, tạo sự hấp dẫn.

Lưu ý: Dù miêu tả theo cách nào và đối tượng nào cũng cần chú ý vận dụng ví von so sánh để bài văn miêu tả cói nét độc đáo mang tính cá nhân rõ.

4. Cách làm một bài văn miêu tả hay nhất

Trong văn miêu tả, năng lực quan sát của người viết, người nói thường bộc lộ rõ nhất

Muốn làm văn tả cảnh, người viết cần phải:

• Xác định được đối tượng miêu tả;
• Quan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu;
• Trình bày những điểm quan sát được theo một thứ tự.

Bố cục của một bài văn tả cảnh thường có ba phần

• Mở bài: Giới thiệu cảnh được tả;
• Thân bài: Tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự;
• Kết bài: Thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật miêu tả.

4.1. Cần chú ý chi tiết khi miêu tả

Về cảnh mùa đông, có thể nên những đặc điểm

• Bầu trời âm u, nhiều mây.
• Gió lạnh, có thể có mưa phùn.
• Cây cối rụng lá chờ cành.
• Chim tróc bay đi tránh rét.
• Trong nhà, người ta đốt lửa sưởi.

Về khuôn mặt mẹ có thể chú ý tới các đặc điểm

• Hình dáng khuôn mặt (tròn, trái xoan…).
• Vầng trán.
• Tóc ôm khuôn mặt hai được búi lên?
• Đôi mắt, miệng
• Nước da, vẻ hiền hậu, tươi tắn…

Tả một em bé chừng 4 – 5 tuổi:

• Mắt đen tròn ngây thơ;
• Môi đỏ như son;
• Chân tay mũm mĩm;
• Miệng cười toe toét;
• Nước da trắng mịn;
• Nói chưa sõi…

Tả một cụ già:

• Tóc trắng da mồi;
• Cặp mắt tinh anh;
• Dáng vẻ chậm chạp hoặc nhanh nhẹn;
• Giọng nói trầm ấm…
• Cô giáo đang say sưa giảng bài trên lớp: giọng nói trong trẻo, cử chỉ âu yếm ân cần, đôi mắt lấp lánh khích lệ…
• Cần chú ý thứ tự khi miêu tả.

Tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn:

• Có thể theo thời gian: Trống vào lớp. Cô giáo (thầy giáo) cho chép đề. Các bạn bắt tay vào làm bài. Kết thúc buổi làm bài, thu, nộp bài cho thầy, cô.
• Có thể theo không gian: Bên ngoài lớp. Trên bảng, cô (thầy) ngồi trên bàn giáo viên. Các bạn trong lớp bắt tay vào làm bài. Không khí cả lớp và tinh thần thái độ làm bài của bạn ngồi cạnh người viết (hay chính bản thân người viết).

Tả sân trường giờ ra chơi:

• Miêu tả theo không gian: Từ xa tới gần.
• Miêu tả theo thời gian trước, trong và sau khi ra chơi.
• Cũng có thể có một cách thứ ba là kết hợp cả không gian và thời gian (Cách này khó và phức tạp hơn). Trước hết, em hay chọn trật tự miêu tả. Sau đó chọn cảnh sân trường giờ ra chơi để viết thành đoạn văn.

• Miêu tả theo thứ tự thời gian: Sân trường vắng lặng trong giờ học. Hiệu lệnh trống ra chơi, mọi người ùa ra.
• Có tốp chơi đá cầu, nhảy dây, đá bóng, có tốp chỉ đứng xem, hoặc tranh cãi nhau về điều gì đó. Có thể tả màu sắc quần áo, những tiếng cường nói,hò reo và một vài bạn chơi tích cực nhất.

Tham khảo bài văn số 2 miêu tả mẹ của một học sinh lớp 6 trường THCS Nguyễn Tất Thành.

Bài làm

Mỗi người chúng ta sinh ra trên đời này đều có mẹ. Mẹ là người đã mang nặng, đẻ đau, nuôi dưỡng chúng ta lớn lên, thoi dõi từng bước đi của con từ lúc lọt long đến lúc trưởng thành. Mẹ là một người đặc biệt trong cuộc đời. Có lẽ ai cũng yêu thương mẹ nhất trên đời. Em cũng vậy.

Mẹ em năm nay bước qua tuổi 50, dáng bé cao cao, thanh thanh với làn da đã sạm đi vì thời gian và sự tần tảo sớm hôm. Mẹ là cô giáo đầu tiên trong cuộc đời em, dạy cho em những bài học đầu tiên, từ bài học làm người, làm con ngoan đến bài học về thế giới xung quanh. Mỗi lần có mẹ bên cạnh, em lại thấy rất yên tâm.

Mẹ em là nông dân nên quanh năm vất vả bám đồng, bám ruộng nuôi chúng em khôn lớn. Những công việc mẹ làm hằng ngày cũng là vì con, vì gia đình. Bà nội vẫn thường bảo rằng mẹ chính là linh hồn giữ gìn hạnh phúc của gia đình này.

Văn miêu tả không quá khó, chúng ta cần có sự khéo léo để diễn đạt một cách mạch lạc, trôi chảy. Những chia sẻ trên đây của WElearn phần nào giúp các em nắm rõ về đặc điểm và yêu cầu của bài văn miêu tả cũng như cách làm bài văn miêu tả hay nhất. Các em hãy thường xuyên luyện tập để làm bài văn miêu tả một cách tốt nhất nhé!

Xem thêm các bài viết:

• Kể Lại Câu Chuyện Về Tính Trung Thực Lớp 4 – Dàn Ý Và Văn Mẫu
• Dàn Ý Và Bài Văn Tả Cây Bút Mực Lớp 4 Hay Nhất
• Dàn Ý Giải Thích Câu Tục Ngữ Thất Bại Là Mẹ Thành Công